Geschreven door Op een zonnige middag liep Jaap via de voordeur naar binnen met een volle fietstas over zijn arm. Hij liep door naar de keuken waar ik bezig was met kleine reparaties van onze klanten. ‘Dag Jaap, heb je zin in koffie?’. Jaap knikte en ging op zijn stoel in de hoek zitten, naast het koffieapparaat aan de wand. Hij pakte een beker en draaide aan de knoppen om zijn koffie mix samen te stellen. Daarna beker in het midden om hem te vullen met heet water. De koektrommel werd door mij uit de kast gepakt en op tafel gezet. Hij keek nieuwsgierig over de rand en deed een greep. ‘Zo, even bijkomen van de rit’.
Ik pakte de volgende reparatie van de plank en terwijl Jaap met belangstelling toekeek genoot hij van de rust, zijn kop koffie en plak koek. Jaap was stiller geworden. Zijn dochter was nog niet zolang geleden overleden aan een hartstilstand en door dat verlies hebben we Jaap ook een lange tijd moeten missen. In een normale week belde hij of er nog televisies waren binnengekomen die gerepareerd moesten worden. Dan nam hij de bus en ging hij net als die middag na een kop koffie rustig naar boven. Daar was zijn domein, zijn kamer vol oude apparatuur, elektronische onderdelen, modules, radio en televisie buizen en een grote brede tafel waar minstens vier toestellen naast elkaar konden staan. Boven die werkbank hingen drie apen van een oude Aristona reclame: Horen, Zien en Kopen. Ik heb ze alle drie op mijn eigen werkkamer staan als aandenken aan Jaap.
De wand achter de werkbank was behangen met spiegels. Zo kon Jaap het beeld van de toestellen zien terwijl hij ze via hun achterkant repareerde. Jaap was goed in het repareren. Televisies met buizen, alle oude Philips, Aristona en Erres modellen waren zijn specialiteit. Als hij klaar was kwam Jaap weer naar beneden voor de volgende kop koffie en konden wij de gerepareerde toestellen via een lift naar beneden laten zakken om ze daarna naar de klanten terug te brengen. Zo ging dat heel veel jaren goed en tot volle tevredenheid van onze klanten. Maar na het verlies van hun dochter gaven wij Jaap en zijn familie de rust en steun die ze zo hard nodig hadden.
De reparaties werden in die periode door een collega in Kampen uitgevoerd. Verder weg en meer werk voor ons, maar daar hadden we geen problemen mee. Het rondje Kampen werd elke week twee keer ingepland en zo liep alles stilletjes door.
Ik wist nog niet de reden waarom Jaap zo spontaan was binnen komen lopen. Normaal kwam hij achterom, maar nu had hij een andere reden. Toen hij zijn kop koffie op had begon hij voorzichtig een andere tas uit de fietstas te halen. In die tas zat een grote houten box. Hij zette het voorzichtig op tafel en vroeg toen ‘Kun je mij helpen met het vervangen van de snaren in dit kleine toestel?’ Ik keek hem ietwat verbaasd aan, maar wist tegelijk dat Jaap een indrukwekkende verzameling van oude apparaten ergens had staan. Dit was er kennelijk een van, maar ik had nog geen idee wat het was.
De voorkant liet een ovale opening zien in het hout met daarin een geweven doek. Dat was de luidspreker? Jaap knikte en haalde heel voorzichtig het deksel van het apparaat. Een soort bandrecorder? Ik probeerde dat te raden, maar Jaap schudde zijn hoofd. ‘Nee, maar ik laat je straks zien wat het wel is. Probeer eerst maar eens de snaren te vervangen, dan loop ik even naar boven.
Terwijl hij de keuken verliet schroefde ik voorzichtig de onderkant van het apparaat los en zag een oud metalen loopwerk aan de binnenkant. Sommige wielen waren voorzien van een rubber rand en sommigen waren verbonden door een rubber band. Die waren echter allemaal zo oud en opgedroogd dat ik ze allemaal moest vervangen. Met een klein meetapparaat werden de maten gemeten en zo kon ik vrij snel de juiste snaren nieuw in het apparaat plaatsen. De rubber wielen werden door mij ontvet en iets opgeruwd. Maar het testen van het apparaat liet ik nog even wachten tot Jaap terug zou zijn.
Na zo’n tien minuten liep hij de keuken weer binnen. Ietwat gespannen vroeg hij of alles was gelukt. Ik knikte en hij vroeg gelijk of ik hem wilde testen. Stekker in het wandcontactdoos, schakelaar aan, even wachten op de buis die rustig begon te gloeien. Transistoren hadden ze nog niet in de tijd dat het apparaat gemaakt was, laat staan elektronische chips.
Met een kleine bromtoon in de luidspreker kwam er leven in het apparaat. Jaap bediende het apparaat met de knoppen en keek of alles naar zijn zin begon te draaien. Hij knikte tevreden en daarna pakte hij een klein doosje uit de binnenzak van zijn jas. Uit het doosje kwam een klein rond spoeltje met daarop een heel dun draadje. voorzichtig werd het spoeltje rechts op een as van het toestel geplaatst. Het draadje werd op een grotere spoel links vast gemaakt en via een ronde kop geleid die midden tussen de twee spoelen zat.
‘Wacht eens even….’ zei ik. ‘Is dit een draad recorder?’. Jaap knikte ‘Inderdaad Gert, dit is een draad recorder’. Wil jij hem even op afspelen zetten? Ik drukte voorzichtig op ‘Play’ en het apparaat begon rustig de draaien als ware het een bandrecorder. Minuten lang klonk er een krassende ruis door de luidspreker. Ik zag Jaap gespannen op de rand van zijn stoel zitten.
Het waren misschien wel de langste minuten van zijn leven, voordat er iets te horen was. Een stem, een hoog stemmetje van een kind, een jong meisje, die steeds duidelijker te horen was. Jaap liet zich achterover zakken in zijn stoel en luisterde samen met mij naar de opname. Het was een opname die hij in de jonge jaren van zijn dochter had gemaakt. Ze zong een liedje, een prachtig liedje en heel zuiver van toon.
Het was een flinterdun lijntje naar haar vierde levensjaar. Toen het was afgespeeld pakte Jaap alles weer voorzichtig in de tas, dankte mij hartelijk voor de hulp en ging weer op zijn fiets terug naar huis.
Soms blijven liedjes in je hoofd hangen en ik denk dat Jaap onderweg naar huis heel zachtjes dat liedje al fietsend heeft zitten neuriën. Thuis gekomen heeft hij het apparaat op tafel gezet en heeft hij samen met zijn vrouw nog vaak naar de opname mogen luisteren.
Het was de enige keer in mijn leven dat ik een draadrecorder heb gezien en gehoord. Ik heb hem zelfs nog kunnen herstellen. Het mooiste cadeau was haar stem, die een kleine veertig jaar daarvoor magnetisch was vastgelegd op een flinterdun draadje. Een prachtig moment uit haar leven was bij haar ouders terug.