Geschreven door Zaterdag 29 Oktober was door de Waddenvereniging een filmarrangement georganiseerd met een vertoning van de film ‘Silence of the tides’ in de bioscoop Vue te Hoorn. We waren al vroeg van huis om de dijk tussen Lelystad en Enkhuizen over te steken en daarna door naar de bioscoop in Hoorn.
De Waddenvereniging was goed vertegenwoordigd met een tafel vol artikelen uit hun webshop en we werden vriendelijk verwelkomd door het team in een ontvangstzaal met een kop koffie of thee met koek. De grote filmzaal was bijna volledig gevuld met belangstellende leden. Voor de film was er een introductie door het team van de Waddenvereniging, met een aankondiging dat er na de film nog een gesprek zou volgen met Pieter-Rim de Kroon.
Silence of the tides is een film die zich duidelijke onderscheid van andere producties die eerder in de bioscopen hebben gedraaid. Zo heeft de film geen voice over die je begeleidend verteld wat er gebeurd in de film. Het is een documentaire langs de Nederlandse, Duitse en Deense Wadden, maar het is duidelijk geen natuurfilm. De film gaat over de verhouding tussen de mens en de natuur. Maar vooral het gedrag van de mens die al duizenden jaren op of rond het Waddengebied woont.
Een van de mooiste aspecten in de film vind ik zelf de nadruk die men heeft gelegd op het geluid. Iedereen die de film heeft gezien zal het beamen: het geluid is prachtig en ondersteund de beelden op een geheel unieke manier. Praktisch alle opnames zijn live gemaakt tijdens het filmen met een scala aan verschillende microfoons: bedraad, draadloos, contact microfoons, hydrophones (onder water) en richt microfoons die omgeven zijn met bescherming tegen wind zodat het geluid in zijn puurste vorm vastgelegd kan worden.
Veel geluiden in de film zijn wel bewerkt om zo passend te maken binnen het Dolby Atmos. Zo voel je het thema ‘ademhaling’, een van de verhaallijnen door de film heen en dat is op verschillende manieren prachtig vastgelegd door Victor Dekker. Wat hard moet klinken, klinkt ook echt hard. We voelden het soms dwars door onze stoelen heen, maar ook de stiltes waren vaak adembenemend goed vastgelegd.
De uitdagingen rond het maken van de film werden ook besproken. Men heeft met meer dan dertig verschillende organisaties moeten samenwerken om alles vast te kunnen leggen. Om je een idee te geven hoe gek dat kan lopen: links van een weg Staatsbosbeheer en rechts Natuurmonumenten. Hetzelfde verhaal gold in Duitsland en Denemarken. Dat moet een hele boekhouding op hebben geleverd.
Op en rond de Duitse Wadden zijn prachtige opnames gemaakt van de gemeenschap die daar vrij geïsoleerd leeft. De Halligen zijn kleine dorpjes van enkele woningen die samen op een terp gebouwd zijn die niet beschermd worden door een dijk. Het omringende land wordt bij vloed en stormen vaak onderlopen. Hierdoor is er op de Halligen een bijzondere natuur ontstaan. Op de kwelders vind veeteelt plaats en daarnaast verhuren de eilanders verblijven aan toeristen die hun eilanden bezoeken.
In de film een bijzondere plek voor de huidige postbode van de Halligen die zes dagen per week onderweg is met een boot of een kleine trein over een smalspoor tussen het vaste land en de eilanden.
Een mooi portret gemaakt door de NDR over zijn voorganger Fiede Nissen, welke het 37 jaar heeft volgehouden als postbode. Hij is met 65 jaar gestopt. Een ander prachtig portret gemaakt door National Geographic over de huidige postbode Johann Petersen in een aflevering van ‘Europe from Above’. Wie op de link klikt zal van Johann het slechte nieuws horen dat wij mogelijk de laatste generatie zijn die de Halligen kunnen zien zoals ze nu zijn. De Halligen worden net als het hele Waddengebied bedreigd door de stijgende zeespiegel. Maar door hun ligging en vooral omdat ze heel weinig bescherming hebben zullen ze als eerste verdwijnen in de zee.
In ‘Silence of the tides’ heeft Johann een eigen unieke plek gekregen. Geen interview of gesprek, maar indrukwekkende beelden van de omstandigheden waaronder hij zijn werk elke dag moet doen. Heen en terug met de post en online bestellingen voor alle eilanders. Af en toe stopt hij even onderweg, want het Wad herbergt ook veel uit het verleden. Iets wat Johann meeneemt naar huis voor zijn verzameling.
De invloed van de mens met alle activiteiten op en rond de Wadden is overduidelijk. Of het nu de bombardementen zijn op Vlieland tijdens de (Internationale) vliegoefeningen, het oefenen met landingsvaartuigen, de verschillende grote en kleine evenementen op de eilanden of de Waddenzee. We hebben een rol die overduidelijk aanwezig is, over het hele gebied, en vaak net iets teveel.
Activiteiten door industrie: met havens, energie centrales, zoutwinning, afval verbranden, olie en gas winning, zand suppleties, baggeren van bestaande vaarwegen, betonning, en het dagelijkse verkeer tussen de vaste wal en de eilanden zijn maar een paar van de vele activiteiten. Maar ook tourisme en festivals doen een flinke bijdrage in de dagelijkse verstoringen.
Waar in het verleden de promotie van ons Wereld erfgoed met alle eilanden veelal de nadruk werd gelegd op de rust en ruimte, die gelukkig nog steeds aanwezig is op heel veel plekken. Maar de mens maakt ook steeds meer ruimte voor verschillende festivals, feesten, sportieve evenementen en heel veel activiteiten op het water, met steeds meer nadruk op snelheid. Scherpe contrasten, die in Silence of the tides prachtig worden getoond.
Tussen al die contrasten door blijft het Waddengebied doen waar het goed in is: ademhalen. In al zijn glorie, van heel klein tot groot dier, van zandvlakten tot kwelders en de getijden.
Na de film heb ik nog een door Pieter getekend exemplaar van het boek ‘Silence of the tides’ meegenomen. Aan de tafel waar hij de boeken heeft getekend ben ik even gaan zitten en luisteren naar de gesprekken. Die voornamelijk gingen over zijn inspiratie in het verleden die de basis hebben gelegd voor de film, over de beelden, de geluiden en ikzelf was nieuwsgierig naar de technieken waarmee ze alles hebben vastgelegd. Zo kreeg ik door hem mijn vermoeden bevestigd over hoe ze bepaalde technieken hadden toegepast om beelden te versnellen, althans: enkele delen van bepaalde beelden.
Wie de film heeft gezien zal overeenkomsten zien met verschillende films: Koyaanisqatsi, een documentaire uit 1982 van regisseur Godfrey Reggio met muziek van Philip Glass. Er is geen gesproken tekst in de film en de vertraging en versnelling in beeld en muziek hebben een hypnotiserend effect. In de taal van de Hopi-indianen staat koyaanisqatsi voor “leven in gekte, leven in onrust, leven in onbalans, leven in desintegratie, een manier van leven die vraagt om een andere manier van leven”. Dat is toch iets waar we bij stil moeten staan. Maar, er is ook een prachtige knipoog naar ‘Fanfare’ van Bert Haanstra in Silence of the Tides, voorafgaand aan de chaos op het Wad.
“Silence of the tides is een audiovisueel kunstwerk wat een adembenemende blik geeft op de kwetsbare relatie tussen de mens en natuur. De film is een aaneenschakeling van beelden met sterke contrasten. Sommigen daarvan gaan je door merg en been.”
Ga de film zien als je de kans krijgt, en hopelijk in een bioscoop met een groot scherm en fantastisch geluid, want dat verdient het werk van de gehele crew die deze film mogelijk hebben gemaakt.
Meer informatie vind je op de website van de film of van de Waddenvereniging.